Tìm hiểu cường quốc giáo dục Phần Lan ( kỳ 2 )

Hệ thống giáo dục của Phần Lan

( Lược trích từ bài báo Pháp “ Finlande et Système educatif finlandais “ )

Học sinh Phần Lan học ở bậc tiểu học và trung học như thế nào ?

Ở Phần Lan , Luật giáo dục được xem là một trong những đạo luật cơ bản , áp dụng cho mọi công dân .

Luật quy định một chế độ giáo dục bắt buộc 9 năm miễn phí cho mọi công dân Phần Lan , kể từ bậc tiểu học đến hết bậc giáo dục trung học giai đoạn 1 ( tương đương từ lớp 1 tiểu học đến hết THCS của Việt Nam) . Hiện nay học sinh phần Lan được hưởng giáo dục 12 năm đến hết bậc trung học miễn phí .

Trẻ em Phần Lan vào trường sơ cấp ( école primaire polyvalente ) kéo dài 9 năm từ lúc 7 tuổi , sau 1 năm ở lớp chuẩn bị vào trường ( pre-scolaire) để vui chơi và học chữ cái ( alphabet ) .

Trường sơ cấp thực hiện chương trình giáo dục cơ bản là giáo dục văn hoá đại cương ( enseignement de culture générale ) , thực hiện đồng đều trong các lớp ở mọi lứa tuổi . Trong 6 năm đầu tiên , mỗi lớp có 1 giáo viên chính ( enseignant principal ) dạy hầu hết các môn học hoặc dạy tất cả . Trong 3 năm sau , sự giáo dục thường ngày được thực hiện bởi các giáo viên chuyên từng môn học . Trong chương trình giáo dục cơ bản có sự định hướng của khoa sư phạm giáo dục học sinh ( orientation pédagogique ) và trong trường hợp cần thiết thì có 1 chương trình giáo dục chuyên biệt hỗ trợ ( specifique de soutien).

Chương trình giáo dục cơ bản tối thiểu gồm những môn học sau đây : ngôn ngữ mẹ đẻ và văn học ( tiếng Phần Lan ) , ngôn ngữ thứ 2 của quốc gia ( tiếng Thuỵ Điển ) , ngoại ngữ , kiến thức về môi trường ,

bổn phận công dân ( instruction civique ) , đạo đức học ( morale ) , lịch sử , khoa học xã hội , toán , vật lý , hoá học , sinh học , địa dư , giáo dục thể chất và thể thao , âm nhạc , vẽ , làm thủ công và nội trợ ( travaux manuel et ménage ) . Chính phủ Phần Lan là người quy định những mục tiêu chính của giáo dục ở tầm quốc gia ( objectifs généraux au niveau national ) , sự phân chia thời khoá biểu cho những môn học khác nhau , sự phối hợp giữa các môn học và sự định hướng sư phạm . Cơ quan lãnh đạo giáo dục quốc gia ( la direction nationale de l' enseignement ) xác định những chủ đề riêng biệt ( objectifs particulìers) và những nội dung chủ yếu của sự giáo dục , ấn định những nền tảng ( les fondements ) của chương trình giáo dục trong trường học . Dựa trên cơ sở đó , mỗi trường xác định cụ thể chương trình giáo dục ở tầm địa phương . Trong chương trình giáo dục cơ bản 9 năm có 1 kỳ thi kết thúc , khi học sinh ở độ tuổi 16 . Ở Phần Lan , hết sức hiếm ( extrêmement rares ) những sự lưu ban ( redoublement ) hoặc sự bỏ học ( abandons) .

Sau trường sơ cấp 9 năm , học sinh có thể chọn giữa 2 ngả đường : vào học trường trung học giai đoạn 2 ( Lycée ) hay vào học trường trung học nghề ( Lycée professionnel) , đều kéo dài 3 năm .

Ở Phần Lan , lớp cuối ( classe terminale của trường Lycée ) của bậc trung học bậc cao ( secondaire supérieure – tức trung học giai đoạn 2 , tương tự THPT của VN ) sau 12 năm học , kết thúc vào cuối tháng tư ( Avril ) , sau đó học sinh dành thời gian để ôn và thi .

Bằng tú tài Phần Lan Ylioppilastutkinto cấp cho học sinh sau khi tốt nghiệp bậc trung học bậc cao ( được thực sự coi trọng như 1 bước đi quan trọng vào cuộc sống của người lớn ( vers la vie adulte ) . Học sinh được nhận bằng Tú tài thường được nhận các phần thưởng , bánh kẹo , những cuộc dạo chơi ra các thành phố lớn như sự vui chơi trong những ngày lễ lớn , sau đó chuẩn bị cho kỳ thi vào đại học , hoặc đi vào cuộc sống hoạt động nghề nghiệp .

Trong nhà trường sơ cấp , sự học , sự đi lại , bữa ăn trưa tại trường đều được miễn phí . Thời gian biểu là nhẹ nhàng : ngày học tại trường bắt đầu từ 8 giờ đến 14 giờ . Buổi chiều dành cho hoạt động thể thao , các hoạt động nghệ thuật hoạt động khám phá thiên nhiên . Không có bài tập thực hành đem về nhà ( il n'y a pratiquement pas de devoir à la maison) .

Từ nhiều năm nay , Phần Lan là nhà vô địch thế giới về hệ thống giáo dục có hiệu quả ( championne du monde pour l' efficacité du système scolaire) . Theo cuộc điều tra PISA của OCDE trên những dữ liệu thu được đối với học sinh trung học 15 tuổi ( hoặc 16 ) vào năm 2000 và năm 2003 , Phần Lan dẫn đầu về toán , về sự làm chủ việc đọc sách ( en maitrise de la lecture ) và về khoa học . Năng lực giải bài toán của học sinh Phần Lan đạt vị trí số 2 . Thế nhưng xứ sở này chỉ đầu tư cho giáo dục 6,2% PIB ( tương tự GDP) trong khi Pháp đầu tư vào giáo dục 6,9% PIB . Trong những cuộc điều tra về kết quả này , người ta thấy mối liên hệ giữa các giáo viên Phần Lan với học sinh là tuyệt vời . Khí hậu ở Phần Lan không thuận lợi cho kỷ luật tự giác ( à autodiscipline ) nhưng thày và trò tự kiềm chế được . Nếu có 1 học sinh chân bị tàn phế ( perd pied ) thì không phải đặt đến câu hỏi thứ hai , sẽ có 1 hoặc 2 hoặc 3 giáo viên chuyên môn ( des professeurs spécialisés , 2 ou 3 par établissement ) đến giúp sức cho học sinh đó ,bằng cách giảng riêng trên lớp hoặc kèm cho học riêng , tuỳ theo chừng mực , nếu thấy là cần thiết ( autant qu' il est nécessaire ).

Một khi những tình huống như thế đã được thu vào ống kính của giáo viên ( dans une optique) thì sẽ có sự giúp sức đi kèm và những bài khoá ( texte ) giúp đỡ . Các giáo viên được rất kính trọng và họ thấy uy quyền của họ được thừa nhận . Hệ thống này hoàn toàn không bị áp đặt . Tập thể giáo viên và Hiệu trưởng có cùng một mối liên kết to lớn ( grande marge ) trong khi vận hành . Nhà trường tự nó gánh vác trách nhiệm ( se charge elle-même) . Họ hầu như không có thanh tra ( inspecteurs) . Họ có sự đồng thuận từ bên trong ( des évaluations ministérielles à usage interne ).

Vũ Diệu ( Lược dịch từ http://fr.wikipedia.org/wiki/ Finlande et Systeme educatif finlandais – tháng 12/2012)

Lời bàn :  Thấy người mà nghĩ đến ta . Nhớ công lao của các liệt sĩ và lo cho tương lai của con cháu chúng ta , mỗi người nên có tiếng nói ,  góp phần thúc đẩy cuộc đổi mới giáo dục của nước ta sớm thành công .