Tìm hiểu cường quốc giáo dục Phần Lan (kỳ 3 và hết)

Hệ thống giáo dục của Phần Lan

( lược trích từ bài báo Pháp “ Finlande et Système educatif finlandais “ )

Hệ thống giáo dục của Phần Lan có 2 nhánh khác nhau

Sau 9 năm giáo dục bắt buộc trong trường tiểu học hỗn hợp ( trường sơ cấp ) , học sinh Phần Lan đứng trước 2 ngả đường : học nghề hay học bậc trung học đại cương .

Ở Phần Lan , bậc trung học đại cương còn gọi là trung học bậc cao , tức là trung học giai đoạn 2 , tương tự THPT của Việt Nam ( lưu ý tương tự chưa hẳn là tương thích ). Giai đoạn này được thực hiện trong các trường Lycée 3 năm , tiếng Phần Lan là lukio.

Một thực tế mà mọi hệ thống giáo dục đều phải đối diện là không phải học sinh nào cũng có thể vào học trung học bậc cao . Nếu vào học trường nghề , trong 1 số hệ thống giáo dục hiện hành lại thiếu vắng giai đoạn giáo dục trung học đại cương , rất cần thiết cho học sinh sau khi ra nghề , có đủ kiến thức đại cương bậc trung học để có thể học tiếp lên bậc học cao hơn .

Mặt khác , trong hệ thống giáo dục hiện đại của Châu Âu , kể từ khi Thoả ước Bologna đi vào cuộc sống , văn bằng học nghề này sẽ tương thích với văn bằng nào trong hệ thống giáo dục . Đó là lý do trong hệ thống giáo dục của Phần Lan có loại trường nghề École professionnelle 3 năm , tương thích với loại trường École secondaire supérieure 3 năm ( tương tự trường Lycée của Pháp , trường THPT của Việt Nam ) .

Cũng từ bậc học này , hệ thống giáo dục của Phần Lan có 2 nhánh gồm các bậc học tương thích nhau , của nhánh học thuật và nghiên cứu ( Études académiques ) và nhánh giáo dục nghề nghiệp ( Études professionnelles ) , là 2 nhánh khác nhau , trừ bậc tiến sĩ ( không có trong nhánh trường nghề ).

Trong hệ thống giáo dục Phần Lan có kỳ thi quốc gia kết thúc bậc trung học phổ thông.

Ở Phần Lan , trong trường trung học bậc cao ( tương tự THPT của Việt Nam ) , học sinh được học các môn đại cương ( les matìeres générales) . Học sinh phải dự kỳ thi quốc gia kết thúc bậc học này để chuẩn bị vào bậc đại học . Ở Phần Lan , do cách dạy và cách học , mức phân hoá trình độ của học sinh không quá chênh lệch nhưng vẫn có thí sinh bị hỏng thi ( échouer ) và thí sinh đạt điểm tối đa ( note maximale ).

Có 2 lý do cần thiết có kỳ thi quốc gia này :

-1 là thí sinh thành công trong kỳ thi này sẽ được nhận văn bằng chuyên hoá ( spécialization ) khác nhau ,về khoa học tự nhiên hay khoa học xã hội để được nhận vào các chuyên ngành thích hợp ở bậc đại học .

-2 là điểm thi của các thí sinh không giống nhau và cần thiết làm căn cứ cho các trường đại học tuyển sinh , kể cả trường đại học tổng hợp nổi tiếng nhất ở Phần Lan là Đại học tổng hợp Helsinki.

Giáo dục bậc cao của Phần Lan được thực hiện trong 2 loại trường khác nhau

Ở Phần Lan , từ cách phân chia 2 nhánh giáo dục học thuật và nghiên cứu ( études academiques) và giáo dục nghề (études professionnelles ) , có 2 loại cơ sở đào tạo bậc cao tương ứng khác nhau . Chúng có những chức năng không hoàn toàn giống nhau . Đó là loại trường Đại học tổng hợp ( Université ,

University ) và loại trường Đại học khoa học ứng dụng ( Université des sciences appliquées , University of applied sciences ) . Thực chất loại thứ 2 là loại trường nghề bậc cao , thiên về ứng dụng thực hành chứ không thiên về học thuật và nghiên cứu như loại trường đại học tổng hợp .

Trong trường đại học tổng hợp , sinh viên được chuẩn bị những yếu tố cần thiết ( essentiellement) cho sự nghiên cứu khoa học . Cấu trúc của chương trình đào tạo rất lý thuyết ( elles dispensent un instruction plus théorique ) .

Ngược lại với các trường đại học tổng hợp , các trường đại học khoa học ứng dụng lại ưu ái ( priviliger) sự giáo dục cụ thể ( concret ) và nhấn mạnh về sự ứng dụng ( elles mettent davantage l' accent application pratique ). Việc tuyển sinh vào loại trường này căn cứ vào điểm thi quốc gia kết thúc trung học bậc cao . Cũng có trường căn cứ vào điểm thi tuyển của riêng trường mình ( note d' admission ) .

2 loại trường này cho ra trường 2 kết quả khác nhau . Điều này mang ý nghĩa thực tiễn vì với quỹ thời gian đào tạo có giới hạn , không thể đòi hỏi một người tốt nghiệp từ một trường , vừa giỏi về học thuật và nghiên cứu lại vừa là bậc thày về ứng dụng thực hành ( * ).

( * ) Lưu ý ; Ở Phần Lan , các trường Đại học khoa học ứng dụng cũng có 2 bậc licence và master ( cử nhân và thạc

sĩ ) và thời gian đào tạo cả 2 bậc này vào khoảng 5 năm . Ở Đức và ở Pháp , các Trường và Viện khoa học ứng dụng đều đào tạo 5 năm , không có bậc licence . Phần Lan giống Đức 1 điểm là trường đại học khoa học ứng dụng của Đức không đào tạo bậc tiến sĩ . Lý do là tiến sĩ phải được đào tạo thông qua nghiên cứu nhưng chương trình đào tạo của trường đại học khoa học ứng dụng thiên về ứng dụng thực hành , giảm bớt thời lượng về học thuật nên muốn có bằng tiến sĩ phải vào học trường đại học tổng hợp để bổ sung về học thuật . Ở Pháp , các Viện khoa học ứng dụng ( Institut national des sciences appliquées ) có đào tạo tiến sĩ nhưng chỉ đào tạo tại Viện khoa học ứng dụng INSA de Lyon. Phần Lan giống Pháp 1 điểm là trường đại học khoa học ứng dụng chỉ đào tạo có giới hạn trong lĩnh vực công nghệ ( và có thể trong lĩnh vực quản trị ) còn ở Đức , trường đại học khoa học ứng dụng đào tạo nhiều lĩnh vực khác nhau .

Ở Phần Lan , sinh viên bắt buộc phải tham gia Hiệp hội sinh viên . Sinh viên có thể được cấp học bổng . Học bổng bao bọc cả chi phí sinh hoạt nhưng trong quá trình học , nếu bị hỏng thi thì không được tiếp tục hưởng học bổng . Sinh viên cũng có thể được trợ cấp nhưng nói chung các khoản trợ cấp không đáp ứng đủ các chi phi hàng ngày nên nhiều sinh viên phải kiếm việc làm ngoài giờ học hoặc vay tiền của Chính phủ để thanh toán các chi phí trong khi học .

Giáo dục đào tạo cho người lớn tuổi ở Phần Lan

Ở Phần Lan , sau khi được đào tạo ban đầu ( formation initiale ) rồi ra làm việc , người lớn tuổi có thể tiếp tục học theo cách giáo dục đào tạo cho người lớn tuổi ( formation continue pour adultes) , kể cả chương trình trung học bậc cao trải dài trong 3 năm . Người lớn tuổi có thể đạt được trình độ thành thạo nghề nghiệp bằng cách học như vậy . Mặt khác , trong những thời kỳ kinh tế chuyển đổi , trên thị trường lao động bão hoà một số nghề đã được đào tạo ban đầu thì có không ít người phải được đào tạo nghề mới . Sự đào tạo này được thực hiện trong các trường hoặc trong những trung tâm độc lập của thành phố dành cho người lớn tuổi . Muốn vào học bậc đại học , những người học theo cách này phải qua kỳ thi kết thúc bậc trung học và có thể phải dự kỳ thi quốc gia đăng ký thi vào học bậc đại học ( il est possible de passer

l' examen national d' inscription ) . Ở Phần Lan , các chương trình đại học mở ( Université ouverte ) dành cho người lớn tuổi ( tiếng Phần Lan gọi là Avoin yliopiste ) cho phép họ theo học 1 khoá học ở trường đại học với danh nghĩa cá biệt ( individuel) không nhất thiết phải là cương vị sinh viên ( statut d' étudiant ) . Ở Phần Lan , phí đào tạo của 1 chương trình đại học mở như thế vào khoảng 60 euros / 1 khoá học ( de l' ordre de 60 euros par cours suivi ).

Nguồn tham khảo : Finlande et Système educatif finlandais tại ( http://fr.wikipedia.org/wiki/finland -et- systeme- educatif- finlandais/) , Education in Finland tại ( http://en.wikipedia.org/wiki/Education-in-Finland/)